Nguyên tắc trong chế độ ăn của người bệnh tiểu đường

Chế độ dinh dưỡng góp phần quan trọng trong điều trị bệnh đái tháo đường (ĐTĐ). Cân bằng năng lượng, điều tiết và khống chế các nguồn dinh dưỡng là vấn đè then chốt giúp người bệnh kiểm soát và tránh xa biến chứng.

Ẩm thực trong điều trị bệnh đái tháo đường gồm 3 nguyên tắc cơ bản: cân bằng tổng năng lượng; cân bằng chất dinh dưỡng và cân bằng phân bố thức ăn. Với kế hoạch bữa ăn cũng được dựa trên 3 nguyên tắc cơ bản: tổng nhu cầu năng lượng; tỉ lệ chất dinh dưỡng glucid, protid và lipid trong tổng nhu cầu năng lượng; và phương thức phân bổ thức ăn trong ngày cho người bệnh.

Ba chất dinh dưỡng căn bản trong chế độ ăn của người bệnh tiểu đường

Đối với người bệnh ĐTĐ lượng protid; lipid; glucid cần cung cấp hàng ngày sẽ khác với người bình thường.

Glucid: Giúp cân bằng và điều tiết đường huyết một cách hài hòa. 40% năng lượng được cung cấp từ chất bột đường. Tỉ lệ hấp thu glucid được cao ở các loại thực phẩm như ngũ cốc, rau và các thực phẩm giàu chất xơ.

Người bệnh tiểu đường nên tăng cường lượng chất xơ để điều hòa đường huyết. Đường đơn, đường đôi, có thể kèm theo trong chế độ ăn của người bệnh ĐTĐ nhưng phải theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Protid: Lượng protid cần chiếm khoảng 15 – 20% so với tổng năng lượng để đảm bảo nhu cầu của cơ thể. Người bệnh đái tháo đường nên dùng các loại protein chứa nhiều acid amin cần thiết, chẳng hạn như cá, thịt nạc…

Lipid: Lượng cung ứng không vượt quá 25 – 30% so với tổng năng lượng, trong đó chất béo bão hòa nên giảm đi phân nửa. Chế độ ăn nhiều chất béo làm cho người bệnh ĐTĐ gia tăng nguy cơ phát triển biến chứng bệnh mạch vành và các bệnh mạch máu khác.

Đảm bảo cân bằng phân bố thức ăn

Phân bố bữa ăn hợp lý, giúp ích cho việc điều tiết đường huyết và giữ được trong trạng thái ổn định. Năng lượng phân bố 3 bữa ăn là 1/5:2/5:2/5 hoặc 1/3:1/3:1/3; 4 bữa là 1/7:2/7:2/7:2/7; 5 bữa là 2/10:3/10:1/10:3/10:1/10. Sự phân bố năng lượng nên theo thói quen ăn uống của mỗi người bệnh, cũng như căn cứ vào cường độ hoạt động thể lực và tình trạng điều chỉnh tùy lúc khi sử dụng insulin.

Ngày thường dùng các loại trái cây và thức ăn vặt, cũng nên tính toán về số năng lượng, sau đó khấu trừ lượng dùng của thức ăn chính có số năng lượng tương ứng. Nên thường xuyên thay đổi thức ăn, để kích thích sự thèm ăn của người bệnh, đảm bảo hấp thu đủ các chất dinh dưỡng theo nhu cầu của cơ thể.

Ví dụ một công thức ăn uống trong ngày: thức ăn chính 225kg, thịt nạc 100g, sữa bò 250ml, tàu hũ ki 25g, rau cải 600g, dầu thực vật 28g, trái cây 1 quả. Tổng cộng: glucid 216g, protid 60g, lipid 40g.

Lưu ý khi sử dụng thực phẩm

Nguyên tắc trong chế độ ăn dành cho người bệnh tiểu đường

- Dùng thức ăn chứa ít cholesterol như: sữa, chế phẩm đậu, cá, thịt nạc,…

- Các thức ăn chứa nhiều tinh bột như: cơm, mì khoai, bánh phở… có thể chọn dùng tùy ý, với điều kiện không làm tăng tổng năng lượng dung nạp vào cơ thể trong một ngày. Khi nấu nướng, chế biến thức ăn thì dùng những chất tạo ngọt thay thế đường mà năng lượng thấp.

- Tăng hấp thu chất xơ, ngoài rau xanh, trái cây còn có thể dùng rong tảo, khoai sọ…

- Hạn chế trái cây chứa nhiều đường như: mía, mít, vải, long nhãn…

- Kiêng đồ ngọt chứa hydratcacbon quá nhiều như: đường glucose, saccharose, đường mạch nha, mật ong, điểm tâm ngọt, đường đỏ, đường phèn, kem, mứt, bánh ngọt…

- Nguyên tắc chế biến món ăn cho người bệnh ĐTĐ là không nêm đường, nếu người bệnh thích vị ngọt, có thể dùng các loại đường thay thế, chúng không chứa chất dinh dưỡng, hơn nữa vị ngọt rất mạnh, gấp 300 – 500 lần đường saccharose.

- Người bệnh ĐTĐ nên ít ăn nội tạng động vật, trứng gà, thịt mỡ, mỡ heo, mỡ bò, mỡ dê… Ít dùng thức ăn chiên rán vì nhiệt độ cao có thể phá hỏng  acid béo không bão hòa.

- Người bệnh ĐTĐ có thể dùng một chút rượu, nhưng không được phép uống quá nhiều. Không được phép uống rượu sau khi dùng thuốc, vì dễ bị tụt đường huyết cấp.

Phương pháp chế biến thức ăn

- Đậu ván, sau khi ngâm bỏ vỏ, xay thành tương, trộn với nước thiên hoa phấn và mật ong làm hoàn, cỡ hạt đậu, mỗi lần dùng 20 hoàn, ngày 2 – 3 lần.

- Củ hành 200g, thịt nạc heo 100g, muối và bột nêm vừa đủ, xào chín làm món ăn ngày 1 lần.

- Đậu xanh 200g, bí rợ 400g. Bí rợ rửa sạch cắt nhuyễn, nấu chung với đậu xanh cho đến đậu nhừ thì dùng. Dùng ăn thường xuyên

- Đậu nành vừa đủ sau khi vo sạch, phơi râm, ngâm trong giấm gạo, sau 10 ngày mỗi lần dùng 30 hột, ngày 4- 6 lần, dùng lâu dài.

- Rau cần tươi 500g  rửa sạch, cắt nhuyễn, vắt lấy nước, đun sôi thì dùng, ngày 1 lần.

- Của mài 200g, rửa sạch gọt vỏ, cắt nhuyễn. Nếp 150g vo sạch, cho vào nồi nước sôi, đun chín đến phân nửa thêm vào củ mài nhuyễn, nấu chín thì hoàn tất. Ngày 1 mễ chia dùng 2 lần.

- Nấm mèo 100g, đậu ván 100g cùng tán nhuyễn, mỗi lần dùng 9g, uống với nước đun, ngày 2- 3 lần.

- Đậu phụ 100g thêm dầu ăn, muối, bột nêm, gừng sợi, hành hoa xào chín 1 lần dùng hết, ngày 2 lần.

- Nấm rơm tươi 50g, thịt nạc heo 50g, muối, bột nêm, gừng sợi, hành hoa vừa đủ, thêm nước ninh canh, dùng ngay lúc ấm, ngày 1 lần.

- Đậu Hà Lan 60g, thêm nước nấu chín, dùng canh ăn đậu, dùng liền 2- 3 tháng.

- Hằng ngày dùng lựu tươi 250g, vắt nước, trộn với nước ấm, dùng trước bữa ăn, ngày 3 lần.

Theo Sức khỏe & Đời sống